De lemming in de Toverbal

Terwijl de successen van haven en industrie de aandacht opeisen en aan de karigheid die de naoorlogse jaren kenmerkte eindelijk een eind komt, zoekt de jongere generatie naar nieuwe waarden. Natuur, vrijheid, een eigen plek in een steeds meer geïndustrialiseerde wereld. Terwijl hun ouders zonder al te veel sentiment afscheid nemen van oude binnensteden en de nieuwe welvaart omarmen, bezetten zij een stuk bos bij Hoek van Holland om te voorkomen dat ook hier die eeuwige haven de toekomst zal bepalen.

 
 

In het in de jaren zestig snel groeiende Maassluis van burgemeester Van Dijck liet de naoorlogse generatie letterlijk het tegengeluid horen. Ze luiden de klok, niet om de zandaffaire aanhangig te maken, want daarover gaan nog maar sporadisch geruchten, maar om de burgerij letterlijk wakker te schudden. Een verstoorde raadsvergadering om huisvesting te eisen, protest tegen een racistische kermisattractie, de bezetting van een stuk openbaar groen dat de burgemeester bij zijn tuin getrokken heeft, maar vooral muziek. Popmuziek naar Engels en Amerikaans voorbeeld. De plaatselijke 'roadrunners' maken furore en na lang onderhandelen krijgen de jongeren ook hun eigen plek. De Toverbal wordt een inmiddels legendarisch podium, waar regelmatig beroemde bands optreden. Het politieke engagement raakt langzaam op de achtergrond. Veel Toverballers nemen nog deel aan een kampeeractie om de verlengde snelweg A4 tegen te houden, maar de nadruk komt steeds meer op muziek te liggen.


 
 

Uitgaan in de sixties

Had je een Beatles kapsel zo rond 1964, 1965 dan was je hip en voor veel ouderen was je dan al ‘langharig’. Er was een jongerencentrum in Maassluis geheten Sursum Corda waar wel eens een ‘instuif ‘ werd georganiseerd. De aangesloten jeugd kon daar dan onder toezicht een dansje maken. In 1965 werd het jongerencentrum De Toverbal te Maassluis opgericht dat onder die naam een tiental jaren bestaan heeft. De naam is later veranderd in ‘Coco en de vliegende knorrepot ‘ en weer later in Notre Dame.

In de jaren zestig van de vorige eeuw schoten ook in Maassluis de bandjes als paddenstoelen uit de grond, geïnspireerd door de muziek van aanvankelijk Amerikaanse artiesten, maar later vooral Britse bands. Met de datering in De Terugkeer wordt zo nu en dan een loopje genomen. Wie kritisch naar het tijdpad kijkt ziet dat de muziek die Marten eigenlijk zou spelen meer op Beatles of Kinks geïnspireerd zou zijn dan de glitterrock van Lemming. Het laatste huis van Blankenburg werd gesloopt in 1965. Pas 7 jaar later werd de uit Rockanje afkomstige glitterrockgroep Lemming opgericht die enige tijd landelijke bekendheid zou genieten.

 
 
 
 
 
 

 
 

Wij maken zelf wel uit met wie wij dansen

Het moet verschrikkelijk geweest zijn daar in Maassluis’ gemeenteraad. De Socialistische Jeugd van deze Vlaardingse voorstad kwam juist een week na zijn oprichting midden in de raadsvergadering pamfletten uitdelen. Over het feit dat er voor de ongeorganiseerde jeugd in Maaslsuis nooit iets gedaan werd.

Het was zo verschrikkelijk dat burgemeester Van Dijck een halve minuut sprakeloos bleef (getimed door een SJ-lid en aangemerkt ‘als nooit in de Maassluisse geschiedenis voorgekomen’). Raadsleden zaten met open mond te kijken. Gelukkig beheerste de burgemeester snel de situatie. Hij riep: ‘Politie, waarschuw de politie’. De in de zaal aanwezige inspecteur De Jongh maakte minder lawaai en werkte effectiever dan zijn chef. Hij ging naar de SJ-ers toe, die inmiddels weer op hun publieke plaatsten zaten en verzocht hen wegens ‘ordeverstoring en op verzoek van de burgemeester’ de zaal te verlaten. Er waren 10 SJ-ers. Vijf stonden op en gingen. Onder hen was analist Cees Willemsen (24 jaar); ‘Die andere vijf waren zoek. Ze zaten op een andere bank en in het heetst van de strijd waren de vroede vaderen hen helemaal vergeten.'

Burgervader W.J.D. van Dijck kende zijn plaats. Nadat zijn pogingen om te beletten dat het pamflet werd uitgereikt waren mislukt, verklaarde hij zich beledigd en sloot derhalve de openbare vergadering. Na de ordelijke aftocht van de vijf kwamen de tongen los. De liberale mevrouw P.M.A. van Eck-Grootveld vond het optreden ‘ongepast’, daar men op andere manieren het gemeentebestuur kan benaderen. De heer J. Slagboom (PvdA) sprak namens zijn fractie toen hij zei dat hij de zin ‘Wij maken zelf wel uit met wie wij dansen’ aanleiding vond om op te merken dat de overheid een woordje meespreekt.' De enige die met wat genuanceerde kritiek kwam was drs. R.G. Deibel (KVP). ‘Het geschrift is misschien de aandacht waard’, zei hij ook nog, evenals de heer N. van Dijk (PSP) ‘De burgemeester wenste dit niet te lezen.’

Wat ligt er ten grondslag aan de actie? Cees Willemsen legde het uit. ‘Het gemeentebestuur heeft een verkeerd beeld van de bevolking. Men kijkt naar de godsdiensten van  iedereen, maar ze vergeten de grote groep buitenkerkelijken. Ik denk dat er zo’n 2000 van die jongeren in Maassluis zijn en voor hen komen wij op'.

Het Vrije Volk 7 november 1968
 
 

 
 
 

Oliecrisis redt de Hoekse Waard

Bij Moerdijk herhaalt de geschiedenis zich. Net als Blankenburg zal ook hier een dorp worden opgeofferd aan de industrie. Shell Moerdijk wil daar in 1972 zijn raffinaderij openen. De Brabantse Staten zijn van mening dat de industriële vestiging broodnodig is. De boerenarbeiders zien de verandering van hun werkomgeving met gemengde gevoelens aan. Met de sprong naar Moerdijk als bruggenhoofd wordt de Hoekse Waard ingeklemd tussen twee Rotterdamse industriegebieden. In 1968 lijkt het lot van de polder bezegeld. Vijf jaar later is het de oliecrisis die de vaart uit de havenontwikkeling zal halen. Tot op de dag van vandaag is de Hoekse Waard relatief landelijk gebleven.

Touwtrekken om Brabants Bodem, 22 november 1968, Kees Bastianen en Guus Kristel (KRO)

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Thomassen: ongelukken vrijwel uitgesloten


De schrik zit er goed in bij de bewoners van Hoogvliet na de ontploffing bij de Shellraffinaderij. Kinderen durven niet meer te gaan slapen, een deel van de volwassenen wil zo snel mogelijk verhuizen. Burgemeester Thomassen probeert ze zoveel mogelijk gerust te stellen. Zo'n ontploffing komt maar zelden voor. De timing van de -bijna- ramp is curieus. In dezelfde maand lekt het Plan 2000+ uit, waarin het havenbedrijf aandringt op een nog verder gaande industrialisatie tot diep in de Hoekse Waard.

Keerzijde Industrie op Rozenburg, 21 februari 1968, Hier en Nu (NCRV)

 
 

'We mochten wel fietsen op zondag, maar niet zwemmen. En toen werd het allemaal anders.'
 
 

Met de komst van de 'sjemische bedrijven' kwam ook de import van nieuwe mensen, met nieuwe gewoonten op gang. Gastarbeiders, maar aanvankelijk waren het vooral de katholieken die zich na de mijnsluitingen op het protestantse eiland vestigden. De strenggelovigen waarover ook bij voorbeeld Maarten 't Hart verhaalt in zijn ‘Mammoet op zondag' delven langzaam maar zeker het onderspit. Met de introductie van de continudienst zal uiteindelijk ook de zondagsrust uit het dorp verdwijnen.

Vertellers in volgorde van opkomst: Joop Reurink, Joost Bestenbroer, Arie Lievaert, Jaap Varekamp, Ger Boer
 
 
 
 
 
 
 
Wally Slot begon zijn muzikale carrière als zanger van The Lemming, op advies van Willem van Kooten al snel kortweg Lemming genoemd. Ondanks een aantal kleine hits en televisieoptredens in de vroege jaren zeventig is het van een echte doorbraak nooit gekomen. De muziek van Lemming wordt meestal getypeerd als glitterrock en de band heeft haar wortels op Voorne-Putten. Met een thuisaanhang in Rockanje en Den Briel ontstaat Lemming uit de resten van de groep Life Color. Naast leadzanger Wally Slot (alias Wally McKey), Tinny Durrell en de uit Den Haag afkomstige Tony Gloudie (ex-Cristie Lane) op drums maakt ook de Rozenburgs ster-gitarist Harry Bruintjes deel uit van de band.
De groep debuteert met de single 'Lucifera', een mysterieus nummer dat meteen de gothic kant van de band etaleert. Van het eerste album komen ook nog 'Father John' (1974) en 'Queen Jacula' (1975) op single uit. Lemming wordt een bekende band, met optredens in Van Oekel’s Discohoek en het conventionelere Toppop. Wally Slot is in een voortdurend wisselende bezetting de vaste factor en onbetwiste leider van de band. De televisieroem is van korte duur, maar de spectaculaire liveshows worden nog lang redelijk bezocht. De optredens van de band worden gekenmerkt door rook en vuur, doodskisten en een naaktdanseres in de figuur van Rebecca Da Costa.

De theatrale flirt met hel en verdoemenis vermengt zich met de werkelijkheid als gitarist Harrie Bruintjesna een avond flink drinken op weg naar zijn werk ten val komt. De aansnellende vrachtwagenchauffeur ziet hem te laat en rijdt Harry over het hoofd.  Hij is gecremeerd in een knalrode kist met één van zijn Gibsons Les Paul er bovenop. Die gitaar is mee in de oven gegaan. De andere is voor duizenden guldens verkocht aan Eelco Gelling van Cuby + Blizzards.

Toen bleek dat hij van de muziek niet langer kon leven werd hij huisschilder om zijn brood te verdienen. Daarnaast ontwikkelde hij zich als mentor, manager en producer van artiesten waar net iets mis mee was, zoals Willy Batenburg. Zijn volharding om iets in de muziek te willen betekenen is bewonderenswaardig en het aantal genres dat hij sinds de gothic rock van het begin beoefend heeft indrukwekkend; van smartlap tot country, van palingpop tot glitter. Nog steeds is hij op YouTube te vinden met een even gevarieerde als merkwaardige parade aan clips.

In 2002 werd The Lemming heropgericht door Wally McKey nu wel met 'The' als voorvoegsel. Van de oorspronkelijke leden zitten alleen Wally McKey en Tony Gloudie nog in die nieuwe band, die sporadisch optreedt. Wally Slot is inmiddels afgekeurd en zit in de WAO, maar klust af en toe nog bij in z’n ouwe stiel.

Wally speelt in De Terugkeer zichzelf.


X 
X 
 
 
De Terugkeer deel 5: - De Lemming

Een crucifix, een doodskist, kaarsen en een naakte danseres. Terwijl de kerken nog vol zitten met bedaarde gelovigen, is het optreden van Lemming voor een nieuwe generatie.

 
 
 
 
Curieus genoeg begon Aad van Doeveren zijn horecacarrière als uitbater van café St. Petrus in Maassluis. Een toegankelijk plek aan de haven met regelmatig optredens van bandjes in de kelder en een cafébaas die altijd zelf achter de bar stond. In de jaren negentig van vorige eeuw verkaste hij naar Delft en werd eigenaar van het vervallen Flora Theater in Delft.
Het Flora Theater moeten de wat oudere Delftenaren nog wel kennen als het vlooientheater of pornobioscoop. Maar als podium en feestlocatie heeft het goede tijden gekend. Alles wat beroemd is in Nederland heb ik binnen gehad, van cabaretiers tot jazzmuzikanten, vertelt Van Doeveren. Voor mij was het hoogtepunt toch wel de komst van de groep ‘Yes’ uit Engeland, die toch echt iets voorstellen. Die speelden hier voor weinig omdat ze de plek gewoon zagen zitten.

In 2022 is het mooi geweest voor Van Doeveren. Hij verkoopt het theater en stopt ermee. Daarmee verdwijnt een van de laatste laagdrempelige podia uit de stad. Niet de gevolgen van de coronacrisis zijn de reden tot sluiting, maar de eeuwige strijd met de gemeente, waar de eigenaar nu eindelijk eens een punt achter wil zetten. We hebben nooit de waardering gekregen voor wat we hier deden en zijn voortdurend tegengewerkt om door te kunnen gaan als theater.


 
 

 
 

Huiveringwekkende show

Vrijdag 14 maart zal de groep Lemming, een van Nederlands meest sensationele formaties, een concert met show verzorgen in het Maaslandcentrum in Esloo. Genoemde groep, die zijn bekendheid vooral te danken heeft aan zijn single ‘Lucifera’ bouwde reeds een zekere faam op. Enerzijds vanwege zijn muziek en anderzijds vanwege zijn spectaculaire  en huiveringwekkende show.

In deze aan het vampierwezen ontleende show spelen vooral doodskisten, kruisen, bezems en kettingen een grote rol. De hoofdpersoon vormt de exotische danseres Lucifera, waarnaar de groep ook haar eerste single heeft genoemd. Lemming is dol op magie, zwarte kunst en hekserij, hetgeen duidelijk tot uitdrukking komt in de muziek van de groep die het best kan worden geplaatst onder de hard-rock. De show die om 20.00 uur begint, duurt drie maal 45 minuten. Kaarten zijn tegen f 3,- te in de voorverkoop verkrijgbaar bij Disco de Man in Stein, Offermans in Beek, Café Vranken in Esloo en uiteraard in het jongerencentrum Utopia.
 
 

 
 
 

Glitterrock uit Rockanje

'Lemming' is een uit Rockanje afkomstige glitterrockband, die halverwege de jaren zeventig opzien baart met theatrale shows met monsters, stripteasedanseressen, rook en explosieven. Lemming ontstaat uit de resten van de groep Life Color. Naast Wally McKey (echte naam Wally Slot), Tinny Durrell en de uit Den Haag afkomstige Tony Gloudie bestaat de eerste bezetting uit Hans Vos en Harry Bruintjes. De groep debuteert op Polydor met de single Lucifera, een mysterieus nummer dat meteen de theatrale, occulte kant van de band etaleert. Dankzij de opvallende optredens, waarbij talloze attributen - waaronder rookbommen, explosieven en doodskisten - worden ingezet, groeit Lemming uit tot een populaire live-act. De single 'Father John' uit 1974 haalde nummer 15 in de nationale Top 40. Vanaf 1978 brengt Lemming met grote tussenpozen singles uit, die echter weinig belangstelling weten los te maken. De spectaculaire optredens blijven nog wel tot in de vroege jaren tachtig publiek trekken.

 
 
 
 
 
 

'Ik heb het zelf nog op helpen spuiten - moet ik zeggen tot m'n schande'
 
 

Hoe Blankenburg gaandeweg onder het zand verdween. Als je uit school kwam was er weer een huis weg. De industrie kwam letterlijk meter voor meter dichterbij. Terwijl de huizen die op de sloopnominatie stonden gewoon nog bewoond werden, werd er daarnaast al geheid voor de fabriek. De kopjes stonden op tafel te dansen. Joost Bestenbroer heeft nog steeds gemengde gevoelens over zijn eigen rol als werknemer van Volker, het bagger- en zandbedrijf.

Vertellers (in volgorde van opkomst): Wim van Oudheusden, Ger Boer, Joost Bestenbroer, Jaap Varekamp en Joop Reurink
 
 
 
 
 
 

Nieuwesluis van de kaart geveegd

De haven heeft gewonnen. Café de Watergeus bestaat niet langer. Het centrum van de protesten tegen de onteigeningen en gedwongen verhuizingen is platgegooid, net als de rest van het dorp. De dorpelingen leiden een anoniem bestaan in nieuwe huizen. Afgezet tegen de miljoenenbelangen van de industrie doen ze er ook niet toe. Rotterdam beschouwt de zaak als afgedaan. Veel bewoners wachten nog steeds op de toegezegde uitkering of compensatie. De wereld waarin we komen te leven zal, hoe welvarend ook, troostelozer en kaler zijn dan de vlakte waarop eens het dorp lag.

Nieuwesluis van de kaart, 30 september 1968, NCRV

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

De komst van de scheepscontainer


De container komt er aan. In 1967 gaat het om circa 5% van alle transport, maar de perspectieven zijn ongekend. Kortere ligtijden voor de schepen, vrijwel geen kans op vermissing of beschadiging (in het stukgoed wilde er nog wel eens een kist drank van een kar of uit een hijs vallen) en een enorme kostenbesparing in de afhandeling. Veel havenarbeiders zien hun baan op de tocht staan. Frans Swarttouw wordt de drijvende kracht achter Europe Container Terminus (ECT). Het halverwege de jaren zestig gereedgekomen Eemhavengebied, dat veel te groot is voor de overslag van kisten, vaten en balen, wordt de eerste vestigingsplaats en op 4 mei 1966 komt de ‘MS Fairland’ de haven van Rotterdam binnen, geladen met 226 containers.
Het inzetten op één stuwadoor voor alle containeroverslag in de Rotterdamse haven blijkt een goede zet van Frans Posthuma, want binnen een paar jaar groeit de overslag van ECT spectaculair: Desondanks heeft op dat moment nog vrijwel niemand in de gaten, wat de reikwijdte van het nieuwe transportmiddel zal zijn.

Containervervoer in opmars, 10 oktober 1967, Hier en Nu (NCRV)

 

Publiek wachtend op de aankomst van de Queen Elisabeth II, Heijplaat, 1992 / fotografie uit - Report Rotterdam - © Freek van Arkel

 

Het vervolg: Het Komitee

Terwijl de opmars van de Rotterdamse haven niet te stuiten lijkt, geven Nederlandse journalisten blijk van een steeds kritischer houding tegenover de gevestigde orde. Het slaafs knikken als de burgemeester spreekt hebben ze in tien jaar tijd heel ver achter zich gelaten. Brandpunt van de KRO en Hier en Nu van de NCRV getuigen lang voor de VPRO beroemd zal worden om haar tegendraadsheid van grote maatschappelijke betrokkenheid en zetten vraagtekens bij luchtverontreiniging en de ongebreidelde economische groei. Ook in een regionale krant als 'De Havenloods' zie je die kritische mentaliteit.

Het -door de vele publicaties- gefundeerde ongenoegen van de burger over de gang van zaken en het gebrek aan invloed op de verandering in hun leefomgeving leidt ook tot de oprichting van het Centraal Aksiekomitee Rijnmond. Een beweging die dwars door politieke partijen heen gaat. Ironisch genoeg is de journalistiek die een sleutelrol speelde in het objectief informeren van de Rijnmondbewoners door de huidige machthebbers met succes tot volksvijand nummer 1 gebombardeerd.