In de dramaserie vormen de raadsels, de spoken uit het verleden, de bedolvenen, de voormalige bewoners van het dorp Blankenburg de motor achter de zoektocht van Michel Kluut. Een fictieve geschiedenis die zich afspeelt tegen het decor van een verdwenen landschap, een Atlantis in de Botlek. Waar van het mythische Atlantis in de Griekse oudheid de authenticiteit nogal omstreden is, zijn er van het vlak bij Rotterdam verdwenen eiland nog genoeg feitelijke sporen te vinden. In de foto- en filmarchieven, in de depots van kranten en musea ligt een schat aan materiaal over het verdwenen Blankenburg, dat in de herinnering van de bewoners soms een net zo'n mythische status krijgt als de Griekse tegenhanger. En over de ondergang worden even dramatische verhalen vertelt. De meeste blijven geheim, maar in Dossier Atlantis wordt een tip van de sluier opgelicht. Feiten uit het bedolven land.

Het Nederland van vlak na de oorlog droeg in veel opzichten nog de kenmerken van een agrarische samenleving. Vroom en verzuild, met een vrij slechte infrastructuur, die ook nog eens zwaar beschadigd uit de oorlog was gekomen.

Er is veel geschreven en gefilmd over het bombardement en de wederopbouw van Rotterdam. Dat die periode naadloos overging in een tijdperk van ongekende industrialisering en modernisering is onderbelicht gebleven. In een tempo dat we nu eerder met Shanghai dan met Rotterdam associëren wordt de nieuwe wereld letterlijk over de oude heen gerold. Zand en industrie in plaats van klei. Manager in plaats van herenboer. De geur van chemie en plastics in plaats van mest. Televisiedominees naar Amerikaanse model in plaats van de oudtestamentische mannenbroeders. Industriearbeider in plaats van boerenknecht. Continudiensten die de dag des Heeren botweg negeren. Vreemdelingen uit Turkije in plaats van uit Brabant. Kortom, de veranderingen strekken zich uit over alle facetten van het dagelijks leven. Het is een onstuimige periode ingeklemd tussen de eerste grote loonrondes van 1961 en de oliecrisis die in 1973 een rem zet op de ongebreidelde groei.

Een tijdperk dat tot op de dag van vandaag het landschap in het Rijnmondgebied bepaald heeft. Het zich tot ver in zee uitstrekkende haven- en industriegebied is relatief onbekend en onbemind. De haven, de economische pijler onder de stad, is buiten het gezichtsveld van zowel bewoners als toeristen komen te liggen. De vergezichten van fabrieken, raffinaderijen, tankparken, destillatietorens en pijpleidingen die zich in telkens wisselende patronen tot aan zee uitstrekken bestaan voor de meeste Rotterdammers niet. En hoewel vrijwel dagelijks het economisch belang van het industriegebied wordt benadrukt, interesseert het maar weinigen wat er precies gebeurt. Omgekeerd hebben de bedrijven zich onder het mom van veiligheid verscholen achter steeds hoger hekken. Als onze auto's niet langer op benzine zouden rijden en onze welvaart niet van plastic aan elkaar hing, zou je het adembenemende landschap misschien nog het beste als niet heel toegankelijke kunst kunnen beschouwen. Veertig kilometer fossiel expressionisme. Een permanente expositie met amper bezoekers. En toch ligt het er.

En toch ligt het er, die weerslag van gebeurtenissen in de archieven. De economische dynamiek van de jaren zestig en zeventig viel niet geheel toevallig samen met de periode waarin de Nederlandse filmjournalistiek volwassen werd. De ontwikkeling van de lichte filmcamera maakte het mogelijk het echte alledaagse leven vast te leggen zonder dat daar een halve studio voor moest worden meegesleept. En een nieuwe lichting televisiemakers durfde het aan om kritische reportages te maken, om verder te vragen, waar hun voorgangers er meestal het zwijgen toe deden. Zo werd de ontwikkeling van ons eigen Wirtschaftswunder aan de Maas minutieus in kaart gebracht, niet alleen door de gezagsgetrouwe mannen van het Polygoonjournaal, maar ook door de kritische journalisten van de meeste omroepen (en niet alleen van de VPRO zoals later nog wel eens werd verondersteld).

Cast De Terugkeer

Michel Kluut: Corvin Silvester Keurhorst
Josanna van Ree: Monique Kalkman

Dini Hollander: Petra de Moet / Jean van Ree - Joris Zee
Aad Kluut - Vladimir Murtin / Bart Quack - Frank van den Bos
Harry de Geus - Kees Deenik / Leontien de Geus - Marja Heijman
Anja Tegelaar -  Anja 's Gravemade, Iris Philippona
Notaris - mr Marja Moerland / Theo de Goede - Adri Tilburg
Onderzoeksjournalist - Cees van de Wel / Wendy - Vera Seriese
Buurvrouw - Liesbeth Saenen / Ruben de Graaf - Frank Heijman
Personal coach - Debby van der Palm / Begrafenisondernemer - Bernadette O'Neill
Willem Korneef  - Willem Nell / Archivaris  - Aart van der Houwen
Wally McKey - Wally Mc Key / Geluidsman - Willem Schneider
Kees van Straten - Albert Snijder / Lars Veltman - Minze Walvius
Bewaker - Abdul Fkiri / Remi Poppe - Remi Poppe
Marten Kluut - Daan Tilburg / Moeder Van Ree - Ybel Kuperus
Antiquair - Aleide Dijkshoorn / Helderziende - Karla Pelgrims
Gasslachtoffer - Martin Versluis / Oud bewoners Blankenburg - Leen Bergwerf, Wim van Oudheusen
Cees Klein - Cees Klein / Van Sleeuwijk - Louis Lemaire, Pieter Spierenburg
De jonge Josanna - Lara Poot / Systeembewakers - Emile de Gruijter, Altan Aksu

In overige rollen: Gerri Sabelrol, Arjen Keijzer, Lotte van der Hout, Nancy van Houten, Anita Keijzer, Jonne Tas, Rim Ranshuijsen, Joyce Troost, Titus van Zon, Cindy Wiegel, Ilse Koole, Seth Wiegel, Eric van Poederooijen, Harald Houtman, Giliam Vermeer, Johan Poot, Esther van Leeuwen, Dodo van Aarem, Minde Cheng, Piet Romijn, Remus Aussen, Arjen Usi-Schaaper, Aziz, Ben Dienaar, Wouter Puppels, Pedro ‘s Gravemade, Martin Torn, Machteld Cornelissen, Rémi van der Heiden, Jan Olsthoorn, Lucas Paashuis, Vian Paashuis, Henk Leurink, Frederieke Verheijen, Ian Pieters, Tim Heijne, René de Boer, Tony Gloudie, Melissa van der Linden, Guy Renardeau, Alex Broekhart

Productieteam de Terugkeer

Camera: Armin van Asch, André van der Hout
Geluid: Eugène Paashuis, Tony Torn
Montage en grading: Laura Beijn
Productie: Floor van Benthem
Filmresearch: Karin Mulder
Geluidsontwerp en mix: Willem Schneider
Compositie: Leonard Evers, Corvin Silvester Keurhorst
Scenario en regie: André van der Hout
Assistent regisseur: Tony Torn
Assistent productie: Chris Beijn
Art department: Rosie Stapel, Laura Bergshoef, Tryggvi Kristinsson, Fabio Thomas
Props grafisch en leaderontwerp: Laura Beijn
Kleding en grime: Mabinte van de Belt, Laura Beijn, Marga Steenhoek, Sanne van Deursen
Muzikanten: Marije de Jong, Ben Mathot, Jochem van Hoogdalem, Daniel de Boer,
Dudok Kwartet, Judith van Driel, Marleen Wester, Marie-Louise de Jong, David Faber
Opnamestudio: Erik de Reus
Crowjane: René den Toom, Sean Jeronimus, Corvin Silvester Keurhorst
Research & redactie: Eugène Paashuis, Tom Gerritsen

Archieven: Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid, VRT-archief, Stadsarchief Rotterdam, Historische Vereniging Maassluis, Streekarchief Voorne-Putten, Stadsarchief Vlaardingen, persoonlijk archief van Vladimir Murtin, Monique Kalkman, Cindy Wiegel en fam. Knijnenburg.

Met dank aan: Olivier Beijn, Martjan de Bijl, Herman den Blijker, Steef Bongaards, Gerda von Burg, Steven Chou, Alex Claessens, Kenny Cordia, Aleide Dijkshoorn, Cees Dingemans, Astrid van Duursen, Gert van Duijn, Astrid van Duursen, Carlo Eijkels, Daniel Farber, Hugo Flaneur, Ruud Fontijn, Nouchka Fontijn, Henkjan de Goede, Joel Hato, Floris en Koen van der Heiden, Jan Hiddink, Rob Holleman, Jannie van Hoof-Maduapessy, Guus  Jager, Frans de Jager, Yorik Janmaat, Familie Knijnenburg, Frank Kreuk, Elisa Lanfernal Munos, Wout van Leeuwen, Billy Leliveld, Margot ter Meulen, Arend en Nel Moerman, Carin Molendijk, Tijke Mourik, Dirkjan Postel, Dhr Pronk, Wouter Puppels, Sjors Regales, Elin en Gijs Ruys, Marcel Schouten, Adrie van Sintmaartensdijk, Hans van der Sluijs, Mylène Sprenkel, Leen Swagerman, Akgül Taşpınar-Tarhan, Hüseyin Taşpınar, Adri Tilburg, Melvin de Vries, Olof van de Wal, Peter van der Water, Bob Weerman, Koos en Olga Wiegel, Rutger van der Windt

Algemene Begraafplaats Maassluis, Advier, Medewerkers en bewoners van DrieMaasHave Maassluis, Bouwmachinesvantoen.nl, BP, Camping Schreiershaven, Dura Vermeer Infrastructuur BV Zuid West, Enjoy Sports, Falck, Historische Vereniging Oud Rozenburg, Garage Willem 2, Golfclub Kleiburg, Jan Huygen in de Ton Brocante, Petit Restaurant De Albatros, REKO bv, Routiers Maasvlakte, Stichting ter behoud van Ms. Saeftinghe, Straver mobility, Streekarchief Voorne-Putten, Tate & Lyle, Uitvaartbloemist Rotterdam, Van Vulpen, VTV Brienenoord, Welvreugd Drilling, Worm Rotterdam.

Dossier Atlantis website

Tekstredactie: André van der Hout
Ontwerp, tekst- en beeldredactie, opmaak: Yvo Zijlstra (Antenna-men)
Programmering: Marcel Langenberg (Antenna-men)
Fotografie creditspagina: Freek van Arkel, uit Report Rotterdam 2014
van boven naar beneden: Containerschip nadert Rotterdam, Nieuwe Maas, 2003 / Patroullevaartuig tijdens storm, Maasvlakte 2007 / Slufterdepot, Maasvlakte, 2006 / Beloodsing containerschip, Noordzee, 2007 / Shortsea, Noordzee, 2008

Archieven: Beeld & Geluid Hilversum, VRT archief, Gemeentearchief Rotterdam, Historisch Vereniging Maassluis, Streekarchief Voorne Putten, Gemeentearchief Vlaardingen, persoonlijk archief van Vladimir Murtin, Monique Kalkman, Cindy Wiegel en fam. Knijnenburg.

De Terugkeer werd financieel mogelijk gemaakt door het Mediafonds voor Culturele Omroepproducties (†) met een aanvullende bijdrage van de gebiedscommissie Rozenburg.

Dossier Atlantis werd mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en het Stadsarchief Rotterdam.